Bất chấp những lợi ích mang lại, Windows Update lại bị ghét bỏ bởi cách triển khai và các cơ chế yếu kém từ Microsoft – vốn thường gây hại nhiều hơn là giúp ích. Việc để cập nhật tự động diễn ra trên máy tính tưởng chừng là hành động hợp lý, nhưng có một số lý do khiến người dùng nên thận trọng. Dưới đây là lý do vì sao không nên đặt niềm tin mù quáng vào Windows Update.
Cập nhật tự động và ép buộc – Dù muốn hay không, chúng vẫn đến
Hệ thống cập nhật hiện đại của Windows khiến mỗi tháng, máy tính sẽ nhận được một bản cập nhật tích lũy mới chứa các cải tiến và bản vá. Những bản cập nhật này được tung ra vào thứ Ba tuần thứ hai hàng tháng – thường gọi là “Patch Tuesday” – và là bắt buộc đối với mọi máy tính chạy Windows 11. Dù có thể không được cài đặt ngay lập tức, nhưng thường trong vòng vài ngày sau đó, bản cập nhật sẽ tự động được tải xuống và cài đặt, kèm theo yêu cầu khởi động lại máy.
Việc bỏ qua lời nhắc khởi động lại đôi khi cũng gây rắc rối. Nếu không chủ động cài đặt bản cập nhật, máy tính có thể sẽ tự khởi động lại vào lúc không mong muốn – dù tình huống này hiện nay không quá phổ biến. Ngoài ra còn có các bản cập nhật tính năng, ban đầu là tùy chọn, nhưng máy tính vẫn sẽ bị ép cập nhật khi phiên bản Windows hiện tại sắp hết thời gian hỗ trợ – điều này khiến chúng trở nên phiền phức không kém.
Với hàng loạt vấn đề mà các bản cập nhật gây ra, điều đáng tiếc là Microsoft hiện không còn cho phép người dùng kiểm soát chi tiết như trên các phiên bản Windows trước đây. Trước kia, người dùng có thể chọn thủ công từng bản cập nhật muốn cài đặt, dễ dàng bỏ qua những bản cập nhật không cần thiết hoặc đã biết là có lỗi. Giờ đây, hầu như mọi bản cập nhật đều được triển khai theo cùng một cách, và gần như không còn quyền lựa chọn nào ngoài một số ít bản cập nhật được phân loại là “tùy chọn” – chủ yếu là cập nhật trình driver.
Hình thức kiểm soát duy nhất mà Windows Update hiện cung cấp là khả năng trì hoãn cập nhật: tối đa 1 tuần trên Windows 11 Home, và lên đến 7 tuần trên Windows 11 Pro hoặc cao hơn. Các phiên bản như Windows 11 Pro và các bản dành cho doanh nghiệp còn có thêm công cụ quản lý cập nhật thông qua Group Policy Editor, nhưng những công cụ này không dành cho người dùng phổ thông và cũng không dễ tìm hay dễ sử dụng như trước. Thêm vào đó, Group Policy đôi khi lại quá mạnh tay và cực đoan trong cách áp dụng.
Những rắc rối không hồi kết với cập nhật tự động – Phát hành trước, sửa sau
Việc cập nhật tự động sẽ không gây quá nhiều phiền toái nếu Microsoft thực hiện tốt hơn các khâu kiểm soát chất lượng và thử nghiệm nội bộ. Tuy nhiên, công ty lại dường như ngày càng phụ thuộc vào cộng đồng Windows Insider và người dùng phổ thông để phát hiện lỗi thay cho họ. Kết quả là hầu như tháng nào cũng có bản cập nhật Patch Tuesday làm hỏng một tính năng nào đó. Chỉ trong vòng một tháng gần đây, người dùng đã ghi nhận những sự cố như máy không thể khởi động sau khi cập nhật, thông báo BitLocker hiện lên vô cớ, hoặc lỗi xác thực trên các máy chủ Windows Server.
Dù hiện nay Microsoft có thể tung ra bản vá nhanh hơn hoặc sử dụng các cơ chế như Known Issue Rollback để khắc phục vấn đề, công ty có vẻ đã lạm dụng sự linh hoạt này của hệ thống Windows hiện đại để phát hành cập nhật một cách cẩu thả. Chỉ cần đẩy tính năng mới ra trước, rồi sửa lỗi sau – chính điều này khiến người dùng khó có thể tin tưởng rằng máy tính của mình luôn hoạt động như mong đợi.
Hiện tại, các bản cập nhật tính năng đã trở thành tùy chọn, cho đến khi phiên bản Windows hiện tại của người dùng gần hết hạn hỗ trợ – lúc đó máy mới được cập nhật lên phiên bản mới hơn, vốn đã có thời gian ổn định thêm vài tháng. Điều này phần nào giúp giảm bớt những sự cố nghiêm trọng, nhưng vấn đề với các bản cập nhật tích lũy thì vẫn tiếp diễn – thậm chí không có dấu hiệu chậm lại.
Cập nhật Windows vẫn rất quan trọng – Nhưng Microsoft thật sự cần chấn chỉnh lại cách làm việc
Cập nhật Windows tất nhiên không phải điều xấu hay người dùng nên tránh cài đặt. Nếu không có các bản vá bảo mật được phát hành mỗi tháng, máy tính của người dùng sẽ dễ dàng trở thành mục tiêu của những kẻ tấn công muốn đánh cắp dữ liệu. Ngoài ra, nhiều bản cập nhật còn bổ sung tính năng mới thực sự cải thiện trải nghiệm sử dụng Windows. Có thể hiểu được vì sao Microsoft muốn tự động đưa các bản cập nhật này đến với người dùng, và về lý thuyết, điều đó là tốt – đặc biệt là để bảo vệ những người dùng không rành về công nghệ.
Tuy nhiên, khi việc ép cập nhật lại kết hợp với những bản cập nhật thiếu chỉn chu, chưa được sửa lỗi đầy đủ, trải nghiệm người dùng trở nên tồi tệ. Điều đó khiến người dùng mất niềm tin vào sản phẩm, nhất là khi những bản cập nhật gặp lỗi lại bị áp đặt một cách bắt buộc. Những trục trặc liên tục xảy ra hằng tháng đã tạo ra ấn tượng xấu về Windows nói chung – và điều đó càng tồi tệ hơn khi Microsoft không cho phép người dùng tự quyết định.
Lời khuyên dành cho người dùng là nên chủ động tạm dừng cập nhật trước ngày phát hành chính thức. Trước Thứ Ba tuần thứ hai mỗi tháng – thời điểm thường có bản cập nhật lớn (Patch Tuesday) – hãy vào phần cài đặt và tạm hoãn cập nhật trong một tuần (hoặc lâu hơn nếu dùng bản Pro). Hãy chờ xem đợt cập nhật đầu tiên có gây ra lỗi gì không và liệu Microsoft có đưa ra bản sửa lỗi nào. Như vậy, khi đến lượt máy của người dùng cài đặt, những lỗi nghiêm trọng có thể đã được xử lý, hoặc ít nhất cũng có sẵn cách khắc phục tạm thời.
Còn về phía Microsoft, chỉ có thể hy vọng rằng hãng sẽ cải thiện quy trình kiểm thử trước khi tung ra các bản cập nhật mới – dù điều đó có lẽ là kỳ vọng hơi xa vời.
